KACZMARSKI, JACEK - SUPLEMENT

Kiedy kilka lat temu rozpoczynaliśmy pracę nad edycją "Dzieł zebranych" Jacka Kaczmarskiego - Syn Marnotrawny (Pomaton, 2004) - której w początkowym okresie sekundował sam artysta, mieliśmy pełną świadomość, że dwadzieścia dwie płyty składające się na naszą edycję (nadal największą w polskiej fonografii) nie wyczerpują tematu "kompletu nagrań". Była to - na początek - pełna dyskografia barda, obejmująca między innymi cztery albumy zagraniczne wydane w kraju premierowo oraz nagrania znane z kaset wydane po raz pierwszy na CD.
Teraz przyszła pora na dorobek rozproszony. Kompania Muzyczna Pomaton EMI odebrała w międzyczasie tysiące listów i maili od miłośników tej ważnej twórczości - większość z nich zawierała pytania o brakujące piosenki (znane fanom z występów), znaczna część wskazywała na potencjalne źródła archiwaliów. Tym razem redakcji obszernego materiału podjął się Krzysztof Nowak, kolekcjoner i znawca twórczości Jacka Kaczmarskiego. Była to doprawdy tytaniczna praca, wymagająca wiedzy, cierpliwości i pasji - jej owocem jest "Suplement", na który czekali słuchacze.
To, co najcenniejsze, to nowe tytuły - utwory dotychczas nieznane, nigdy dotąd nie publikowane, nieoczekiwanie odnalezione. Utwory - nie wersje utworów. To ważne rozgraniczenie. W rękach entuzjastów znajdują się niezliczone taśmy z koncertami Jacka Kaczmarskiego, ale zawierają one najczęściej piosenki doskonale znane. Niżej podpisany sam dokonał takiego amatorskiego nagrania w klubie "Pomost" w Nowym Jorku w 1983 roku, ale jest ono niemal dokładnym powtórzeniem - zapisanego profesjonalnie - koncertu w Chicago, który ukazał się w naszej poprzedniej edycji.
Pierwsze trzy płyty "Suplementu" (łącznie 78 utworów) to nagrania z Radia Wolna Europa, gdzie Jacek Kaczmarski występował na antenie pod koniec lat 80., czyli w ostatnim okresie pierwszego etapu swojej emigracji. Osobny dysk zajmują sesje z Radia Wrocław zarejestrowane już w XXI wieku. Po drodze były liczne "rarytasy i niespodzianki" - te bezcenne nagrania pochodzą z rozproszonych źródeł. Są także piosenki, o które najczęściej dopytywali się liczni wielbiciele Jacka Kaczmarskiego - nagrania, które nie znalazły się w edycji Syn Marnotrawny, mimo tego, że były dostępne w wydaniach kasetowych (decydował o tym czas nośnika w premierowych wydaniach na CD). Wielką atrakcją będzie niewątpliwie album zamykający kolekcję: wiersze Jacka Kaczmarskiego w interpretacji wybitnego aktora, Andrzeja Seweryna.
Czy nasz Suplement zamyka temat dorobku nagraniowego Jacka Kaczmarskiego? To mało prawdopodobne. Z całą pewnością niebywale go wzbogaca. W przypadku artystów o twórczości tak bogatej i różnorodnej, należy być zawsze przygotowanym na kolejne odkrycia. Przykładem może być scheda wielkiego rosyjskiego pieśniarza, Władimira Wysockiego, z którym nasz bard czuł bliskie powinowactwo duchowe. Od jego śmierci upłynęło już ponad ćwierć wieku, a nadal odnajdują się i są wydawane nieznane dotąd archiwalia. Z nagraniami Jacka Kaczmarskiego będzie podobnie.
Raz jeszcze trzeba jednak podkreślić, że największą wartość - dla kolekcjonerów, fanów, wreszcie dla badaczy twórczości śpiewających poetów - mają utwory nowe, nieznane wcześniej lub przynajmniej nie publikowane. Nie zaś kolejne, nawet inne, nawet odkrywcze, interpretacje pieśni znanych wcześniej. I pod tym względem nasz "Suplement" jest zapewne edycją jedyną w swoim rodzaju. Rozszerza bowiem wydatnie perspektywę, w jakiej spoglądamy na pełne dzieło Jacka Kaczmarskiego, poszerza skalę. Dostarcza jedynej w swoim rodzaju przyjemności, jaką jest odkrycie "nowej" piosenki ulubionego barda. Albo nieoczekiwane rozpoznanie utworu, który niegdyś - być może tak dawno, że pamięć o nim zasnęła pod płaszczem kolejnych, nowszych wrażeń - zapisał się głęboko w nas na koncercie poety. Może właśnie wtedy, przed laty, u księży Palotynów, kiedy wyśpiewał taką oto filozofię sztuki:
Bo światłem to tylko, co nam prosto w oczy! Człowiekiem - co człowiek krwi własnej utoczy - Plus Leonardo i Bach ("Ofiara", 1988)
Daniel Wyszogrodzki, redaktor edycji Syn Marnotrawny

Spis utworów:

CD 1: Radio Wolna Europa Vol.1
1. Żegluga
2. Panna
3. Ballada o drapieżnej bestii
4. Ptak
5. Ballada o windzie
6. Psy
7. Ballada o spotkaniu
8. Sęp
9. Pielgrzymka
10. Bajka o Polsce
11. M/S Maria Konopnicka
12. Wspomienie
13. Wojna
14. Pokolenie
15. Dzwon
16. Młody Bachus
17. Bar w Folies-Bergere
18. Zaparcie się Apostoła Piotra
19. Stary Michał Anioł i Pieta Rondanini
20. Martwa natura
21. Inspiracja
22. Duch czasu
23. Ararat
24. Wiatr
25. Rozterka
26. Piosenka o gwoździach
27. Pokusa
28. Podróż Trzech Króli
29. Stalker
CD 2: Radio Wolna Europa Vol.2
1. Kazimierz Wierzyński
2. Autoportret Witkacego
3. Rymowanka zza grobu
4. Samobójstwo Jesienina
5. Urodziny
6. Przypowieść prawdziwa o szaliku
7. Dylemat
8. Przysięga
9. Nie mogę spać
10. Targ
11. Robinson Cruzoe
12. Teza Don Kichota
13. Ciężki deszcz
14. Szklana góra
15. Przygodowy film o pisaniu w nocy
16. Ballada czarno-biała
17. Goryle
18. Lament zomowca
19. Krzyż i pies
20. Fajnie (piosenka sylwestrowa)
21. Patriotyzm
22. Wizyta w PRL na zaproszenie rzecznika rządu
23. Wywiad z emerytem
24. Elektrokardiogram
25. Zbiorcza odpowiedź na listy z kraju
CD 3: Radio Wolna Europa Vol.3
1. Pochodnie
2. Pięć sonetów o umieraniu komunizmu
3. Rycerze okrągłego stołu
4. Kiedy
5. Obym się mylił
6. Afganistan
7. Upadek imperium
8. Posągi
9. My
10. Spotkanie z Wallenrodem
11. Ulotka wyborcza
12. Polityczne epitafium dla kandydata
13. Jesienna Wiosna Ludów 1989
14. Manewry II
15. Dom
16. Bajeczka z perspektywki
17. Najeźdźcy
18. Szkielet Mengele
19. Brat dobry, brat zły
20. Wizyta krewnej z zagranicy
21. Ballada antykryzysowa
22. Wiwat, czyli o demokracji
23. X
24. Statki
CD 4: Radio Wrocław
1. Ballada o istotkach
2. Ballada paranoika
3. Ballada o wesołym miasteczku
4. Ballada o okrzykach
5. Kanarek
6. Egzamin
7. Korespondencja klasowa
8. Trzy portrety
9. Czarne suchary
10. Siedzimy tu przez nieporozumienie
11. Ballada dla obywatela miasteczka P.
12. Grajek
13. Wróżba
14. Powódź
15. List do redakcji "Prawdy" z 13 grudnia 1981 roku
16. Młodych Niemców sen
17. Wykopaliska
18. Pieriestrojka w KGB
19. Krótka rozmowa między Panem, Chamem i Plebanem
20. Kariera Nikodema Dyzmy
21. Nasza klasa '92
22. Limeryki o narodach
CD 5: Rarytasy i niespodzianki
1. Bieg
2. Edykt orła
3. Joanna d'Arc
4. O fryzjerze na parterze
5. Optymistyczny horoskop
6. Pompeja lupanar
7. Górnicy
8. Trolle
9. Ostatnia mapa Polski
10. Latarnie
11. Linoskoczek
12. Pieśń o hufcu
13. Piosenka o radości życia
14. Baran
15. Ofiara
16. Rozróżnienie
17. Mrony trans metafizyczny
18. Testament '95
19. Wszystko, co mi się zdarzy
20. Ballada o Hidalgu don Pedro i Księżniczce Inez
21. Zmierzch wieku
22. Posiłek
23. Requiem rozbiorowe
CD 6: Dodatki / Wersje z kaset magnetofonowych i inne/
1. Litania
2. Encore
3. Katyń
4. Barykada
5. Czołg
6. Rozbite oddziały
7. Mury
8. Zmartwychwstanie Mendelsztama
9. Źródło
10. Walka Jakuba z Aniołem
11. Birkenau
12. Osły i ludzie
13. Starzejesz się, Stary
14. Błędy wróżbitów
15. Jan Kochanowski
16. Zbigniewowi Herbertowi
17. Karzeł
18. Pieśń o śnie
19. A my nie chcemy
20. Kwestia odwagi
CD 7: Wiersze - recytuje Andrzej Seweryn
1. Tunel
2. Księga skarg i zażaleń
3. Mułoskoczek
4. Axolotl
5. Żółw w Katedrze
6. Nokturn z niespodzianką
7. Oda do mego (wstydliwego) księozbioru
8. Łazienki zimą
9. Alegoria malarstwa
10. Oliwa, wino i czas
11. Potęga słowa
12. Piosenka o szeleście
13. Oddział chorych na raka a la polonaise A.D. 2002
14. Kobieta trzymająca wagę
15. Ostatnia mruczanka, albo Spleen Kubusia Puchatka
16. Starość Tezeusza
17. Petroniusz bredzi
18. Wytworna wenecka kurtyzana chwali portret Pietra Aretina pędzla Tycjana
19. Stary poeta drzemie
20. Dance Macabre