Gramofon analogowy to urządzenie w którym dźwięk odtwarzany jest w sposób czysto mechaniczny. Oznacza to, że jakość sygnału jest w dużym zakresie uzależniona od klasy i dokładności wykonania poszczególnych elementów odpowiedzialnych za jego przekazanie. Precyzyjne łożyska, idealne dopasowanie komponenty, najwyższej jakości materiały decydują o tym czy odczytany z płyty sygnał będzie pozbawiony zakłóceń pochodzących od napędu. Oprócz standardowych układów producenci wykorzystują dodatkowe rozwiązania mogące poprawić komfort pracy gramofonu. Jednym z nich jest specjalny krążek montowany na osi talerza pełniący rolę docisku płyty. Ma za zadanie poprawić powierzchnię styku płyty z talerzem, oraz ograniczyć powstawanie rezonansów w ich strukturze. Ze względu na rolę jaką ma spełniać wykonuje się go ze stopów metali, ciężkich gatunków drewna, lub tworzyw sztucznych. Część dostępnych na rynku gramofonów zostało fabrycznie wyposażonych w ten element i po dokładne informacje dotyczące jego wykorzystania w konkretnym modelu odsyłam do instrukcji obsługi. Ten tekst poświęcę dociskom, które są dostępne jako dodatkowe wyposażenie nie dedykowane do żadnego konkretnego gramofonu.
Spośród szerokiej gamy konstrukcji wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje docisków różniące się sposobem ich montażu. Pierwszy nakładany swobodnie na oś działa na zasadzie grawitacyjnej, czyli dociska płytę do powierzchni talerza bezpośrednio poprzez swoją masę. Drugi posiada specjalny zacisk, za pomocą którego dokręca się go do osi talerza.
Zajmijmy się pierwszym typem. Dociski grawitacyjne charakteryzują się dużą masą własną - ich waga waha się w zakresie pomiędzy 500 a 1000 gramów, chociaż można spotkać konstrukcje ważące powyżej 1 kg ! Te o największej masie są z reguły wykonywane ze stali lub stopów aluminium chociaż można wśród nich znaleźć modele wykonane z ciężkich gatunków drewna lub tworzyw sztucznych. Są szczególnie przydatne w przypadku płyt o nierównej powierzchni. W sytuacji kiedy odtwarzamy płyty o równej powierzchni wystarczy docisk o mniejszej masie, który ogólnie poprawi powierzchnię styku a poprzez przyłożenie dodatkowej masy zredukuje ilość rezonansów układu. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na jedną bardzo istotną sprawę związaną z niebezpieczeństwem jakie niesie ze sobą nieuzasadnione stosowanie bardzo ciężkich docisków. W większości tradycyjnych konstrukcji gramofonów łożyskowanie talerza oparte na układzie osi i panewki jest w stanie przenosić bardzo duże obciążenia poprzeczne, co ma znaczenie ze względu na sposób przenoszenia napędu, czyli poprzez pasek. Trochę inaczej sprawa wygląda w przypadku obciążeń w osi pionowej gdzie z reguły cała masa talerza opiera się na pojedynczej kulce spoczywającej na teflonowej bieżni. Tutaj każde dodatkowe obciążenie dołożone na talerzu przekłada się na szybsze zużycie układu ślizgowego. Oczywiście nie stanie się tak od razu, ale trzeba mieć świadomość szybszego zużycia się tych elementów, które mają kluczowe znaczenie w pracy gramofonu. Dodatkowo należy pamiętać o dużo szybszym zużywaniu się paska napędowego, który jest poddawany o wiele większym naprężeniom wynikającym z konieczności rozpędzenia o wiele większej masy. Generalnie obowiązuje zasada, że jeśli chcemy stosować docisk grawitacyjny, to ograniczmy jego masę do rozsądnego minimum. Oczywiście taką decyzję możemy podjąć jedynie za pomocą testów, ale te nie są jakoś specjalnie trudne do zaaranżowania.
Z punktu widzenia mechaniki najlepsze efekty uzyskamy wykorzystując docisk w połączeniu z dobrej klasy matą na talerz. Taki tandem na pewno poprawi kondycję pracy układu odczytującego zawartość rowka z płyty. Czytelnikom zainteresowanym tematem mat gramofonowych polecam osobny cykl artykułów (pierwsza część TUTAJ).Skoro prawidłowo dobrany docisk ma wpływ na parametry mechaniczne, to czy przełożą się one na poprawę brzmienia? Odpowiedź na to pytanie znajdziecie Państwo w drugiej części tego tekstu.
